Afsluitdijk

De redding van Dudok

Op de plaats waar in 1932 de Afsluitdijk werd gedicht, staat de uitkijktoren van Willem Marinus Dudok. Het monument is in 2006 nog net op tijd gerenoveerd. Jos Bron van BB&O Bouwadviseurs: ‘Zonder ingrijpen had de toren zijn volgende lustrum niet gehaald.’

Nog steeds is de Afsluitdijk een van de belangrijkste bouwwerken van Nederland. De dijk beschermt het achterland, voert via twee spuisluizen IJsselmeerwater af naar de Waddenzee en heeft het inpolderen van het IJsselmeer eenvoudiger gemaakt. Daarnaast is de 32 kilometer lange dijk een belangrijke verkeersverbinding tussen Noord-Holland en Friesland. Ingenieur Cornelis Lely, de ontwerper van deze waterkering, maakte gebruik van de technische innovaties in de jaren twintig. Hij had dus vanaf de start van zijn onderzoek in 1882 niet de beschikking over computers voor ingewikkelde berekeningen, simulatiemodellen en profielschetsen. Des te groter is het staaltje vernuft van dit waterbouwkundige werk.

Bouwen aan de toekomst
De toren van Dudok staat op de plek waar de arbeiders aan beide zijden van de dijk elkaar na vijf jaar noeste arbeid de hand konden schudden. Bij de aanleg vielen er acht doden en tientallen gewonden. Het afsluiten van de Zuiderzee was ook de genadeslag voor de visserij: veel vissers en van de visserij afhankelijke bedrijven verloren het uitzicht op een behoorlijk bestaan. ‘Een volk dat leeft, bouwt aan zijn toekomst,’ luidt de spreuk boven een robuust bronzen kunstwerk van Hildo Krop op de toren van Dudok. De spreuk op het monument is onbedoeld cynisch.

Dudok staat weer
Het monument heeft op de begane grond een restaurant met opslagruimte en een wenteltrap naar een prachtig uitzicht op de bijzondere scheiding van het water dat circa 20 meter beneden schuimt en klotst. Op een van de etages zit het kleinste souvenirwinkeltje van Nederland. De toren werd op 1 mei 2007 compleet gerenoveerd opgeleverd. Opdrachtgever Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied schakelde daarvoor de deskundigheid in van BB&O Bouwadviseurs uit Weesp. Het bureau stelde een tienjarenplan en een bestek op voor het monument en was als opzichter en als bouwdirectie verantwoordelijk. Algemeen directeur Jos Bron van BB&O Bouwadviseurs was tijdens de drie maanden durende renovatie samen met zijn medewerker Bert Doppenberg vier dagen per week in het monument te vinden. Bron is van het type ruwe bolster, blanke pit. En nuchter. Voor het binnenhalen van de opdracht kwam er dan ook geen champagne op tafel, maar werd er gewoon doorgewerkt.

Ernstige betonschade
Bron: ‘De renovatie was hard nodig. Als we niet hadden ingegrepen, dan had de toren het volgende lustrum niet gehaald. Zoveel betonschade was er al. Nu hebben we de trekbewapening na het schoonhakken van de vloer nog kunnen vernieuwen. Na het bespuiten van de bewapening met 10 centimeter spuitbeton hebben we de kracht van de vloer per vierkante meter getest. Daarvoor hebben we gaten in de vloer geboord voor het aanleggen van kabels. Pas bij een machinale trekproef van drie ton sprongen de kabels stuk, dus de vloer kan het gewicht van de toren nu weer torsen. Op de loopbrug is een nieuw gemoffelde leuning van staal geplaatst.’

Dudok is hetzelfde gebleven
‘Bouwkundige expertise is voor ieder project noodzakelijk,’ weet Bron met veertig jaar ervaring. ‘Om de uitvoering van een bouwproject te kunnen beoordelen, moet je bestekken kunnen lezen met bouwkundige kennis. We hebben zoveel mogelijk vastgehouden aan de uitvoering die Dudok voor ogen stond. Daarvoor hebben we gebruikgemaakt van de tekeningen die nog bestonden. Ook pijpen van de hemelwaterafvoer, die in een later onderhoud in PVC waren uitgevoerd, hebben we vervangen door koperen volgens het oude bestek. Dudok is hetzelfde gebleven. Op één deurkruk na. De aannemer heeft nog gezocht naar eenzelfde type, maar dat wordt niet meer gemaakt. Er zit nu een modern uitgevoerde kruk die sprekend lijkt op de vorige. Behalve de bouwkundige staat van het monument is ook het schilderwerk weer prima in orde. De toren van Dudok is gered.’

Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied, Advies: BB&O Bouwadviseurs, Weesp / Technisch detacheringsbureau Impect, Heerenveen / Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf VBK Betontechniek, Hoorn / BK Schilderscombinatie, Wormerveer