Kustbescherming van de 22e eeuw

Aan de Delflandse kust is in 2011 dag en nacht gewerkt aan het nieuwe schiereiland de Zandmotor. In een tijdsbestek van circa twintig jaar verspreidt het zand zich over 20 km kustlijn, een alternatief voor de gebruikelijke methoden van kustbescherming. Tot die tijd biedt het eiland ruimte voor recreatie en natuur.

Op de Noordzee varen sleephopperzuigers af en aan, waaronder de Utrecht en de HAM 317. In circa vijf maanden tijd wordt met 19 miljoen kuub zand een schiereiland gebouwd in de vorm van een haak met boven water een oppervlakte van 200 voetbalvelden (circa 100 ha). Ook aan wal is het een komen en gaan, maar dan van belangstellenden. ‘Dit project trekt enorme aandacht’, vertelt projectmanager Wilbert Boldrik. ‘Iedere dag hebben we bezoekers, van de Nederlandse pers en de Britse BBC tot aan overheden uit België en China. Slaagt het idee achter de Zandmotor, dan is dit de nieuwste manier van kustbescherming.’

Miljoen badgasten
Wilbert: ‘Voor het project waren aan wal al faciliteiten. Vanuit een keet in Ter Heijde werken we in joint venture met Boskalis al drie jaar aan de bescherming van de kust voor de projecten Delflandse Kust en Zwakke Schakel Scheveningen. Daarmee slaan we twee vliegen in één klap: de kust is beschermd en je kunt nu ook een miljoen badgasten kwijt. Waar je eerst zo het water in liep, liggen nu nieuwe duinen en strand. Vanaf Hoek van Holland tot ruim voorbij de pier in Scheveningen is bijna 20 km kust opgehoogd en verbreed met circa 150 ha nieuw strand, 50 ha nieuw duin en verzwaarde vooroevers. Daarnaast is bij s’ Gravenzande 35 ha natuurgebied aangelegd ter compensatie van de aanleg van Maasvlakte 2. Voor al dat werk is de afgelopen drie jaar zo’n 25 miljoen kuub zand aangevoerd.’

Dynamische Noordzee
‘Om de kust te onderhouden, zijn iedere vijf jaar strandsuppleties nodig van zo’n 2 miljoen kuub per keer. Maar die suppleties zorgen voor veel verstoring voor strandgebruikers en de natuur. Dit gaan we nu op een innovatieve manier ondervangen met de Zandmotor. In een keer brengen we 21,5 miljoen kuub zand aan in de haak- en de vooroevers. Door die megasuppletie kan ook Van Oord een stuk efficiënter werken. Er is niets dynamischer dan de kust. Wind, golven en stromingen zullen het strand wegspoelen en naar de kust brengen. We verwachten dat het zand zich in twintig jaar tijd verspreidt over zo’n 16 km kustlijn; van Hoek van Holland tot Scheveningen. Wat wij doorgaans doen aan onderhoud, wordt nu gedaan door zee en wind. De Zandmotor is daarmee een voorbeeldproject van building with nature.’

Palmblad Dubai
‘De aanleg van de Zandmotor is technisch gezien niet anders dan andere waterwerken die we hebben gemaakt’, vindt Wilbert. ‘De Zandmotor is vergelijkbaar met een blad van de palm van Dubai, maar dan met een knik. Alleen de omstandigheden zijn anders. De kust van de Perzische Golf is diep, zodat daar is te volstaan met dumpen en rainbowen. Maar vanwege de ondiepe Delflandse kust moeten we voor de Zandmotor ook veel zand met behulp van leidingen tegen het huidige strand persen. Verder is de Perzische Golf tamelijk rustig en komen de stromingen en de wind bijna altijd vanuit dezelfde richting. De Noordzee is veel onstuimiger met golven tot drie meter hoog en stromingen en wind die van alle kanten kunnen komen.’

Persen, dumpen en rainbowen
‘Het zandwingebied ligt tien km van de kust. Zoals bij wel meer wingebieden voor de Nederlandse kust, ligt hier nog munitie uit WO II. Om die reden werken we nauw samen met de explosievenopruimingsdienst. Vanwege de ondiepe kust is begonnen met zand te persen via twee zinkers van circa 2 km. Via de wal is zo snel mogelijk een 850 m lange dam in zee uitgebouwd en de zinkers zijn in een vroegtijdig stadium naar de kop van de dam verplaatst. Hierdoor konden we de persafstanden tot onder de 3 km beperken en toch het koppelpunt creëren. En door de uitbouw is een efficiënte inzet van de grote sleephopperzuigers mogelijk. De kleinere hoppers als de HAM 317 dumpen en rainbowen aan de buitenzijde van de Zandmotor; dat is goedkoper. Op stort wordt het zand geprofileerd met bulldozers. Al het werk in het water en op het land wordt nauwkeurig gevolgd en begeleid door de surveyors. Via de GPS- en DGPS- systemen op de schepen en op het dashboard in de bulldozers, weet iedereen precies waar het zand moet komen.’

Weinig golfslag
‘We voeren het werk uit in de lente en de zomer. Dan is er minder golfslag dan in de winter en gaat er weinig zand verloren tijdens de aanleg. Voor eind oktober van dit jaar moeten we klaar zijn. Al weken straalt hier de zon en is de zee redelijk kalm, dus we schieten goed op. In dit tempo zijn we eind juli praktisch gereed. Dan ligt er een footmark op de bodem van de zee van 1,5 km bij 3 km, waarvan ruim 100 hectare boven de zeespiegel uit steekt. Van oktober tot maart 2012 verwerken we nog 2,5 miljoen m3 aan vooroeversuppleties.’

Medewerkers Zandmotor
‘De sfeer op het project zit er goed in’, zegt Wilbert. ‘De Zandmotor komt tot stand met een enthousiast en sterk team, dat dag en nacht voor elkaar klaar staat.’ In totaal bouwen zo’n 250 professionals mee aan de Zandmotor.

Zwemmers
De Zandmotor kent ook tegenstanders. Door het schiereiland ontstaan nieuwe geulen en stromingen. Hierdoor zouden er mogelijk tijdelijk gevaarlijke situaties voor zwemmers kunnen ontstaan. Daarom is het strand en de zee ter plekke van de Zandmotor tijdens de werkzaamheden afgesloten. Ook is de reddingsbrigade al tijdens de aanleg van het schiereiland één van de betrokken partijen. De reddingsbrigade zal de zee opnieuw moeten leren lezen.